BÍ ẨN 7: MỌI SỰ SỐNG ĐỀU MANG SẮC THÁI TÂM LINH – DEEPAK CHOPRA - THIỀN VÀ NGHỆ THUẬT ĐỐI DIỆN VỚI CUỘC ĐỜI

Một trong các đặc điểm của cuộc sống hiện đại là mọi người đều bất đồng dữ dội về đức tin tôn giáo, và thế là họ tiếp tục cuộc sống chẳng khác gì nhau. Nhận xét nổi tiếng của Nietzsche rằng Thượng Đế đã chết phải đổi lại thành Thượng Đế hiện hữu tùy theo chọn lựa của mỗi người. Nếu chính phủ giám sát suốt 24 tiếng trên 24 đối với những người cho rằng họ hành động đúng theo luật của thần linh và những người chưa hề biết đến các lề luật của Thượng Đế, chắc hẳn, tổng gộp các hành vi đức hạnh và đồi trụy, tình thương và hận thù, hòa bình và bạo lực của họ có sẽ chẳng khác gì nhau. Nếu có, thì cán cân giữa lòng khoan dung và sự căm ghét ở bất cứ xã hội nào Có lẽ cũng nghiêng về phía những người có đức tin tôn giáo ồn ào nhất.

Tình hình được đề cập này không nhằm gây bất hòa hoặc tranh cãi. Đúng ra, tình hình này như thể vũ trụ có óc hài hước vậy, bởi vì ở bình diện sâu thẳm người ta không thể không sống đời sống tâm linh. Tận sâu thẳm, bạn và tôi đều tham dự vào việc sáng tạo thế giới giống như vị thánh. Bạn không thể bị cho nghỉ việc sáng tạo thế giới, vốn là tinh túy của đời sống tâm linh. Bạn không thể từ nhiệm khỏi công việc này dù rằng bạn đã minh thị tỏ ý khước từ làm việc. Vũ trụ sống thông qua bạn vào khoảnh khắc này. Dù tin hay không tin Thượng Đế, chuỗi các biến cố vẫn xuất phát từ ý thức tĩnh lặng dẫn đến thực tại vật lý vẫn không hề suy suyển chút nào. Hệ thống vận hành vũ trụ áp dụng đồng đều cho mọi người, và nó hoạt động theo các nguyên tắc vốn không đòi hỏi sự hợp tác của bạn.

Tuy nhiên, nếu bạn quyết định hết lòng theo đuổi đời sống tâm linh, sự thay đổi sẽ diễn ra. Các nguyên tắc của hệ thống vận hành này, tức là các quy luật sáng tạo, trở nên có tính cá nhân. Chúng ta đã từng đề cập sơ lược nhiều quy luật sáng tạo; dưới đây hãy tìm hiểu cách thức kết nối vũ trụ Với cá nhân chúng ta.

1- VŨ TRỤ - Vũ trụ là chiếc gương phản chiếu ý thức

CÁ NHÂN – Các biến cố trong cuộc sống của bạn phản ánh cái tôi đích thực của bạn.

Các phát biểu này tuyệt chẳng có chút mùi vị tôn giáo gì cả, cũng không dùng đến thuật ngữ tâm linh. Vậy mà nguyên tắc thứ nhất này là toàn bộ cơ sở để phát biểu rằng tôn giáo (religion từ ngữ căn Latinh religio có nghĩa là “trói lại/ cột lại”) hợp nhất Đấng Sáng Tạo với Tạo Vật của ngài. Thế giới vật chất phản chiếu tâm trí; nó mang theo ý đồ và linh giác hay trí thông minh trong từng nguyên tử vật chất.

2- VŨ TRỤ - Ý thức có tính tập thể. Tất cả chúng ta đều sở đặc ý thức là từ một cội nguồn chung.

TỘC THỌ TÊN - CÁ NHÂN - Những người tham dự vào cuộc sống của bạn phản ảnh các khía cạnh của chính bạn.

Bên trong nguyên tắc này, chúng ta thấy điểm khởi đầu của tất cả mọi huyền thoại và mẫu tượng (archetype), của tất cả mọi anh hùng và người tiên phong khai phá. Linh hồn tập thể sở đắc bình diện ý thức vượt lên trên mọi cá nhân. Khi bạn thấy người khác như là các khía cạnh của chính mình, bạn thực sự nhìn thấy diện mạo của các dấu ấn huyền thoại. Chúng ta đều là những con người mang vô số chiếc mặt nạ khác nhau. Khi tất cả mọi chiếc mặt nạ ấy bị tháo bỏ đi, cái còn lại chính là tinh hoá, là linh hồn, là ánh linh quang của Thượng Đế.

3- VŨ TRỤ – Ý thức phát triển bên trong chính nó.

CÁ NHÂN - Bất cứ thứ gì bạn chú ý đến đều sẽ phát triển.

Trong thực tại duy nhất này, ý thức sáng tạo ra chính nó giống như câu nói cho rằng Thiên Chúa ngự bên trong tạo vật của ngài. Bên ngoài tạo vật không có nơi nào để cho thánh linh ngự trị - hiện trú khắp mọi nơi (omnipresence) có nghĩa là nếu còn có nơi nào khác thì Thiên Chúa cũng hiện hữu ở đó. Thế nhưng, trong khi Thượng Đế quan tâm đến vô lượng thế giới, thì con người lại chú ý một cách có chọn lọc. Bằng cách tập trung chú ý, chúng ta tăng cường tia lửa sáng tạo, và phần kinh nghiệm ấy của chúng ta, tích cực hoặc tiêu cực, cũng sẽ phát triển. Bạo hành gây ra bạo hành, nhưng tình thương cũng khơi dậy tình thương.

4-  VŨ TRỤ - Ý thức sáng tạo theo kế hoạch.

CÁ NHÂN - Không sự việc gì ngẫu nhiên xảy ra - cuộc sống của bạn đầy dẫy các dấu hiệu và biểu tượng.

Tranh cãi giữa tôn giáo và khoa học đã nảy sinh từ lâu rồi và cũng hầu như đã lụi tàn, nhưng điểm đặc biệt là không bên nào chịu nhượng bộ. Tôn giáo xem trật tự trong thiên nhiên là chứng cứ về ý đồ sáng tạo của Đấng Tạo Hóa. Còn khoa học thì xem khía cạnh tình cờ trong tự nhiên là bằng chứng cho thấy chẳng hề có kế hoạch sáng tạo nào cả. Song le, chưa bao giờ có nền văn hóa đặt nền móng trên tình hình hỗn loạn, kể cả nền văn hóa cục bộ của các nhà khoa học. Ý thức quan sát vũ trụ và nhìn thấy ý đồ bày biện ở khắp mọi nơi, cho dù đó là các khoảng không gian trong đó có vẻ vô tổ chức và có tính ngẫu nhiên. Đối với cá nhân, người ta không thể không thấy trật tự - mọi khía cạnh cuộc sống từ gia đình cho đến bên ngoài đều căn cứ trên trật tự đó. Não bộ của bạn được thiết kế để nhận thức các khuôn mẫu (thậm chí một vệt mực loang lổ trông cũng giống như một hình ảnh nào đó, bất kể bạn cố gắng đến mức nào để không nhìn thấy hình ảnh ấy) bởi vì não bộ được cấu tạo bởi các mô hình tế bào. Nói cho cùng, tâm trí là cỗ máy chế tác các ý nghĩa, ngay cả khi nó giả và chăm chú vào khía cạnh vô nghĩa, giống như con người của các thế kỷ 20 và 21 đã làm như thế.

5- VŨ TRỤ - Các quy luật vật lý hoạt động hiệu quả với nỗ lực thấp nhất.

CÁ NHÂN – Vào những thời điểm nhất định, vũ trụ sẽ cống hiến cho bạn những thành quả khả dĩ tốt nhất.

Thiên nhiên yêu thích hiệu quả, thật khá kỳ quặc đối với một thứ gì đó được cho là hoạt động một cách tình cờ. Khi bạn thả một quả bóng, nó rơi theo đường thẳng chứ không theo đường vòng. Khi hai phân tử có tiềm năng liên kết gặp gỡ nhau, chúng luôn luôn kết nối ngay tức thì - không có chỗ cho tình trạng dụ dự bất quyết. Sự tiêu thụ năng lượng thấp nhất này, cũng được gọi là quy luật nỗ lực thấp nhất (the law of last effort), cũng xảy ra ở bình diện con người. Chắc chắn cơ thể chúng ta không thể tránh được hiệu suất của các tiến trình hóa học đang diễn ra trong từng tế bào. Vì vậy có lẽ toàn bộ cuộc hiện hữu của chúng ta được gói gọn bên trong nguyên tắc này. Nhân và Quả không đơn thuần liên hệ với nhau; chúng liên kết với nhau theo cách thức khả dĩ hiệu quả nhất. Lập luận này cũng áp dụng cho sự phát triển cá nhân – tức là mọi người đều đang làm điều tốt nhất từ bình diện ý thức của riêng ho.

6- VŨ TRỤ - Các dạng thức hay sắc tướng đơn giản phát triển thành các dạng thức sắc tướng phức tạp.

CÁ NHÂN – Ý thức nội tại của bạn luôn luôn tiến hóa.

Nguyên tắc này quá mù mờ đối với tôn giáo cũng như giới khoa học. Nhiều người có đức tin tôn giáo đều tin rằng Thượng Đế sáng tạo thế giới theo hình ảnh của ngài, tức là ám chỉ rằng tạo vật không còn tiến thêm gì nữa sau lần sáng tạo đó (Có lẽ ngoại trừ việc chuyển giao từ sự hoàn hảo ban đầu của nó). Còn các nhà khoa học thì cho rằng entropy không thể lay chuyển được, entropy là khuynh hướng tan biến đi của năng lượng. Như vậy, theo cả hai hệ thống này thì DNA phức tạp hàng tỉ lần so với các nguyên tử ban sơ, vỏ não con người gia tăng kích thước rất nhiều suốt 50.000 năm qua, sự sống xuất hiện từ các hóa chất trơ lì, và các ý nghĩ mới xuất hiện mỗi ngày từ màu xanh dương đều là vấn đề khó hiểu. Entropy vẫn khiến cho chúng ta già cỗi đi; nó vẫn khiến cho chiếc ô tô han gỉ đi và các ngôi sao nguội đi rồi tắt hẳn. Nhưng thôi thúc tiến hóa vẫn không hề suy suyển chút nào. Thiên nhiên đã quyết định tiến hóa, bất chấp quan điểm của chúng ta về sự tiến hóa ấy thế nào đi nữa.

7- VŨ TRỤ – Tri thức ngày càng hiểu thế giới hơn.

CÁ NHÂN - Phương hướng của sự sống là từ nhị nguyên đối đãi đến trạng thái hợp nhất. Theo quan điểm thông thường, các nền văn hóa cổ đại đều nhìn thấy tạo vật có tính hợp nhất, còn những người hiện đại chúng ta thấy một thế giới rời rạc và chia rẽ. Người ta cho rằng đây là nguyên nhân làm suy giảm đức tin, cũng là nguyên nhân gây ra sự thiếu vắng huyền thoại, truyền thống, và sự ràng buộc xã hội. Thế nhưng, có lẽ tình hình ngược lại mới đúng: Lối nhận thức của người xưa có lẽ chỉ giải thích được một phần nhỏ trong toàn bộ các hiện tượng thiên nhiên, trong khi vật lý học hiện đại gần như xây dựng được một “lý thuyết về vạn vật”. Nhà vật lý kiệt xuất John Wheeler đưa ra một quan điểm có tính quyết định khi ông nói rằng trước Einstein loài người nghĩ rằng họ quan sát thiên nhiên “ngoài kia”, như thể nhìn xuyên qua khung cửa sổ gắn kính dây, cố gắng hình dung xem liệu cái thực tại bên ngoài ấy đang vận hành ra sao. Nhờ Einstein, chúng ta mới nhận ra rằng mình nằm sâu bên trong thiên nhiên, quan sát viên thay đổi thực tại bằng chính hành động quan sát của y. Do đó, bất kể cảm giác xa lạ về mặt tâm lý rất phổ biến, tình trạng nhị nguyên đối đãi giữa con người và thiên nhiên đang thu hẹp dần từ thế hệ này sang thế hệ kế tiếp.

8 VŨ TRỤ – Sự tiến hóa bộc lộ các đặc điểm tồn tại hết sức ăn khớp . Với môi trường chung quanh.

CÁ NHÂN - Nếu bạn mở rộng thân tâm trước lực lượng tiến hóa, lực lượng này sẽ đưa bạn đến nơi bạn muốn đến.

Thích nghi là điều kỳ diệu bởi vì nó tiến hành bằng những bước đột biến. Khi một số khủng long mọc ra lông vũ, chúng bất ngờ thích nghi với sinh hoạt trên không trung bằng kỹ thuật bay với đôi cánh. Các tế bào ở phần vỏ bọc cơ thể, vốn là lớp vảy thô cứng có công dụng như bộ áo giáp, nhưng không thể giúp cho con vật bay vút lên cao được. Dường như sự tiến hóa tự đặt ra cho mình một vấn đề mới, rồi sau đó thực hiện một bước nhảy sáng tạo nhằm giải quyết vấn đề ấy. Công dụng cũ của các chiếc váy đã bị phế bỏ đối với một thế giới mới mẻ đòi hỏi phải bay lượn bằng đôi cánh (và chính những chiếc váy ấy đột biến theo một hướng khác hẳn khi chúng biến thành lông mao, cho phép phát triển thành nhóm động vật có vú mình đầy lông mao). Cả khoa học lẫn tôn giáo đều băn khoăn về điều này. Khoa học không ưa thích khái niệm cho rằng cuộc tiến hóa biết rõ nơi nó sẽ đến. Các đột biến theo quan điểm của Darwin được cho là xảy ra một cách tình cờ. Còn tôn giáo thì không thích khái niệm cho rằng tạo vật hoàn hảo của Thượng Đế thay đổi khi hoàn cảnh mới mẻ cần đến. Tuy vậy, đây là trường hợp mà các lý giải đóng vai trò thứ yếu. Không nghi ngờ gì nữa, thế giới vật chất tự nó thích nghi bằng các bước đột biến sáng tạo diễn ra ở bình diện sâu thẳm - gọi bình diện này là gene hay ý thức tùy ý.

9- VŨ TRỤ – Tình hình hỗn loạn phục vụ cho sự tiến hóa.

CÁ NHÂN – Tâm trí chia chẻ manh mún không thể đưa bạn đến trạng thái hợp nhất, nhưng bạn phải dùng đến nó trên đường tiến hóa.

Hỗn loạn cuồn cuộn như lốc xoáy chính là thực tại, nhưng trật tự và phát triển cũng là thực tại. Phương diện nào chiếm phần ưu thắng? Khoa học chưa đi đến kết luận bởi vì hơn 90% vật chất vũ trụ có cấu tạo từ chất liệu còn nằm trong bóng tối bí ẩn. Do chưa được quan sát, cho nên số phận của vũ trụ vẫn còn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ. Tôn giáo thì bám chặt vào phương diện trật tự, vì lý do đơn giản là Thượng Đế sáng tạo thế giới từ cõi hỗn mang. Theo khoa học, có một thế cân bằng mong manh giữa sáng tạo và hủy diệt, nhờ sự duy trì thế cân bằng này mà vũ trụ hiện hữu hàng tỉ năm nay. Tuy nhiên, do các lực lượng vũ trụ trên phạm vi vô cùng to lớn đã không thể xé toạc cái cấu trúc mong manh đã dệt nên các bước đầu của sự sống này, cho nên một con người duy lý sẽ kết luận rằng cuộc tiến hóa đang vận dụng tình hình hỗn loạn theo cách thức nhà họa sĩ sử dụng các màu sắc xếp đặt vô trật tự trong hộp màu của y. Ở bình diện cá nhân, bạn không thể vươn đến trạng thái hợp nhất trong khi bạn bị thống trị bởi vô vàn ý nghĩ và xung lực quay tít trong đầu, nhưng bạn vẫn có thể sử dụng tâm trí mình để tìm ra cội nguồn của chính nó. Trạng thái nhất thể là mục đích bí ẩn mà cuộc tiến hóa đang tác động hướng đến, sử dụng tâm trí chia chẻ manh mún như là một công cụ trên đường đi của nó. Giống như vũ trụ, phần bên ngoài của tâm trí trông có vẻ hỗn loạn, kỳ thực bên dưới có một ngọn triệu tiến bộ đang phát huy tác dụng.

10– VŨ TRỤ – Nhiều bình diện vô hình được gói gọn bên trong thế giới vật chất này.

CÁ NHÂN – Cùng một lúc bạn đang sống trong nhiều chiều kích khác nhau, bề ngoài của bản thể hiện tiền hay cuộc hiện sinh bị mắc bẫy trong thời gian và không gian.

Tận thâm tâm mình, những người tiên phong sáng lập thuyết lượng tử, kể cả Einstein nữa, đều không muốn sáng tạo các chiều kích mới mẻ vượt ra ngoài thời gian và không gian. Họ muốn giải thích vũ trụ theo vẻ bề ngoài của nó. Vậy mà các lý thuyết hiện hành rất mực chặt chẽ kế thừa từ Einstein lại sử dụng ít ra 11 chiều kích để giải thích thế giới hữu hình này. Tôn giáo luôn luôn cho rằng Thượng Đế cư ngụ ở thế giới vượt ra ngoài phạm vi khả năng cảm nhận của 5 giác quan con người; còn khoa học cũng cần đến lĩnh vực siêu việt tương tự để giải thích liệu các hạt vật chất cách xa nhau đến hàng tỉ năm ánh sáng làm thế nào lại có thể hành động giống như cặp anh chị em song sinh đồng trứng nhau, liệu ánh sáng có thể hoạt động cư xử ra sao dưới dạng vừa là hạt vừa là sóng, và liệu các lỗ đen làm thế nào mới có thể chuyển vận vật chất vượt ra khỏi phạm vị chi phối của lực trong trường và thời gian. Nói cho cùng, sự hiện hữu đa chiều kích là hiện tượng không thể bài bác được. Ở bình diện đơn giản nhất, phải có nơi nào đó mà không gian và thời gian bắt nguồn trong suốt thời gian xảy ra vụ nổ BigBang, và theo định nghĩa nơi ấy không thể nằm trong không gian và thời gian. Như vậy, việc chấp nhận rằng bạn với tư cách công dân của một vũ trụ đa chiều kích vốn là bản thể hiện tiền đa chiều kích không hề bị ẩn chút nào. Trong hoàn cảnh các sự kiện quan sát được hiện nay, đây là giả thuyết hoàn hảo nhất mà người ta có thể đưa ra.

Mười nguyên tắc này trình bày một cách đáng ngờ các phương pháp hình dung ra hệ thống vận hành giữ cho thực tại duy nhất hoạt động. Thực ra, toàn bộ sự việc này là không thể hình dung được, và não bộ của chúng ta không được thiết kế để hoạt động căn cứ vào các đường nét hay dáng vẻ không thể hình dung được. Tuy nhiên, nó có thể thích nghi để sống một cách vô thức. Mọi tạo vật trên quả đất này đều lệ thuộc vào các quy luật thiên nhiên, chỉ riêng con người mới nghĩ rằng: “Tất cả những quy luật này quan trọng gì đối với tôi?” Nếu bạn chẳng màng chi đến chúng và quyết định sống như thể nhị nguyên đối đãi là thực hữu, bạn sẽ không thấy được 10 nguyên tắc này có ý nghĩa gì với bạn. Trò đùa cợt của vũ trụ là chính - những quy luật này sẽ tiếp tục bảo trì cuộc sống của bạn cho dù bạn không nhận biết chúng.

Sự chọn lựa chính là bạn sẽ hoặc hữu thức hoặc vô tri, và chọn lựa này sẽ đem lại cho chúng ta khả năng chuyển hóa. Không ai bàn cãi gì về sự thật là sự sống hàm ngụ cả sự thay đổi nữa. Thế nhưng, chỉ đơn giản nhờ thay đổi ý thức không thôi thì liệu người ta có thể tạo ra sự chuyển hóa sâu sắc chứ không phải chỉ là sự thay đổi phơn phớt bề ngoài mà thôi không? Chuyển hóa (transformation) và thay đổi (change) là hai phạm trù khác biệt nhau, như thường thấy ở bất cứ câu chuyện thần tiên nào. Cô bé khốn khổ bị bà mẹ kế hiểm ác bắt cọ rửa lò sưởi trong khi hai cô con gái riêng của bà được đi dự vũ hội. Cinderella được chiếc đũa thần đưa nhanh đến lâu đài dưới dạng một tạo vật đã được chuyển hóa một cách hoàn hảo.

Theo lôgic chuyện thần tiên, sự thay đổi diễn ra quá chậm chạp, quá tầm thường tẻ nhạt không thể thỏa mãn lòng khao khát tượng trưng bởi chú cóc vốn biết rằng nó là hoàng tử hoặc bởi chú vịt xấu xí muốn biến thành con thiên nga xinh đẹp. Có hơn một yếu tố kỳ lạ trong cú chạm thần kỳ sẽ tức thời giúp cho cuộc sống thoát khỏi mọi rắc rối khổ đau. Quan trọng hơn nữa, yếu tố này ngụy trang cách thức diễn ra sự chuyển hóa đích thực.

Chìa khóa dẫn đến sự chuyển hóa đích thực là thiên nhiên không tiến về phía trước theo cách di chuyển từng bước. Nó luôn luôn thực hiện các bước đột phá, và khi ấy các thành tố cũ kỹ của nó không chỉ đơn thuần tổ hợp lại mà thôi. Một thứ gì đó mới mẻ xuất hiện lần đầu tiên trong cuộc sáng tạo, thứ đó chính là tính chất nổi trội (emergent property). Chẳng hạn, tìm hiểu hydrogen và oxygen bạn sẽ thấy chúng là vật chất nhẹ ở thể khí, vô hình, và khô ráo. Phải cần đến sự chuyển hóa để hai yếu tố này phối hợp thành nước; và khi sự kiện đó xảy ra, một loạt các khả năng hoàn toàn mới mẻ xuất hiện cùng với nó, và thứ quan trọng nhất theo quan điểm của chúng ta chính là bản thân sự sống.

Tinh ẩm ướt của nước là thí dụ hoàn hảo về tính chất nổi trội nói trên. Trong một vũ trụ không có nước, tính ẩm ướt không thể rút ra được bởi việc phối hợp ngẫu nhiên các tính chất vốn sẵn có. Phối hợp ngẫu nhiên như vậy chỉ tạo ra sự thay đổi, chứ chưa đủ để tạo ra chuyển hóa. Tính ẩm ướt phải xuất hiện như là thứ gì đó hoàn toàn mới lạ trong cuộc sáng tạo. Khi bạn tìm hiểu thật kỹ, thì hóa ra mọi liên kết hóa học đều sản sinh một tính chất nổi trội. (Tôi đã tình cờ đưa ra một thí dụ về sodium và chlorine – hai chất độc mà khi hóa hợp lại tạo ra muối ăn, một yếu tố căn bản khác của sự sống). Vốn đang kết nối hàng triệu phân tử mỗi giây, cơ thể bạn tùy thuộc vào sự chuyển hóa. Được đề cập đến chỉ như là hai tiến trình, hô hấp và tiêu hóa vận hành sự chuyển hóa. Còn thức ăn và không khí không chỉ đơn thuần được phối hợp ngẫu nhiên, mà đúng ra chúng phải trải qua sự liên kết hóa học chính xác cần thiết để giúp bạn sống còn. Đường chiết xuất từ quả cam được chuyên chở đến não để cung cấp nhiên liệu cho tư duy. Tính chất nổi trội trong trường hợp này chính là tính mới lạ của ý nghĩ. Không có những phân tử nào trong lịch sử hình thành vũ trụ này từng được phối hợp để đưa đến kết quả ấy. Không khí đi vào 2 lá phổi bạn phối hợp theo hàng ngàn phương thức để sản sinh ra các tế bào chưa từng hiện hữu trước đây theo đúng cách thức chúng hiện hữu trong bạn; và khi cơ thể dùng Oxygen để vận động, các cơ bắp của bạn đang thực hiện các hành động tuy tương tự như các hành động ở những người khác, nhưng lại là các biểu hiện độc đáo của bạn.

Nếu chuyển hóa là chuẩn mực, thì chuyển hóa tâm linh bắt đầu có ý nghĩa như là sự mở rộng địa điểm nơi sự sống vốn đang diễn tiến. Trong khi vẫn là cái tôi đích thực của mình, bạn có thể tạo ra bước nhảy vọt trong ý thức của mình; và dấu hiệu cho thấy bước đột phá ấy là có thực sẽ là một tính chất nổi trội nào đó bạn chưa hề trải nghiệm qua trong quá khứ.

-----o0o-----

Ảnh: nguồn Internet.