CẢM GIÁC QUYỀN LỰC HỦY HOẠI NIỀM VUI SỐNG

Bạn đã bao giờ cảm thấy không được tôn trọng, bị tổn thương hoặc khó chịu khi tiếp xúc với cấp trên nào đó đang ngồi trên chiếc ghế quyền lực chưa? Nếu đã từng thì bạn không phải là người duy nhất gặp phải điều đó. Nhiều nghiên cứu cho thấy con người có xu hướng lạm dụng người khác khi cảm thấy có được quyền lực, đồng thời thể hiện sự ủng hộ với quan điểm “quyền lực có xu hướng tha hóa, và quyền lực tuyệt đối sẽ làm tha hóa tuyệt đối”. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng những nhân viên bị lạm dụng sẽ phải chịu đựng đau khổ, làm việc kém hiệu quả, thiếu sáng tạo và có nhiều khả năng bỏ việc? Mặt khác, những người lạm dụng quyền lực dường như miễn nhiễm với những hành vi tiêu cực của họ: nghiên cứu cho thấy họ vẫn tiếp tục cuộc sống hằng ngày như thể không có chuyện gì xảy ra.

Nhưng nếu đây không phải là toàn bộ câu chuyện thì sao? Điều gì sẽ xảy ra nếu quyền lực cũng mang đến một cái giá phải trả cho những nhà lãnh đạo quyền uy?

Chúng tôi đã tiến hành khảo sát đối với 108 nhà quản lý trong 10 ngày làm việc liên tục để nghiên cứu về khả năng đó. Những quản lý này làm việc trong các tổ chức khác nhau thuộc nhiều ngành nghề, lĩnh vực, bao gồm chăm sóc sức khỏe, kỹ thuật, giáo dục và ngân hàng. Mặc dù các nhà lãnh đạo sở hữu quyền lực ở một mức độ nào đó trong hệ thống, tuy nhiên nghiên cứu cho thấy cảm giác quyền lực của một người thường xuyên dao động và có thể được kích hoạt bởi một số sự kiện nhất định (ví dụ, lời nhắc nhở về vai trò đang đảm nhận, tham dự cuộc họp của cấp quản lý, đưa ra quyết định tuyển dụng hoặc sa thải). Để nghiên cứu về tác động của quyền lực hằng ngày, chúng tôi đã chỉ định ngẫu nhiên những người tham gia vào 5 “ngày quyền lực” và 5 “ngày không gì cả”. Vào những ngày quyền lực, các nhà quản lý được yêu cầu suy nghĩ và viết về thời điểm họ nắm giữ quyền lực đối với người khác, sau đó hoàn thành một số bài tập ngắn về từ vựng (chẳng hạn như “Hoàn thành từ vựng sau với từ đầu tiên nghĩ đến: p_w_r”). Nghiên cứu chỉ ra cả hai cách thức này đều kích hoạt cảm giác quyền lực. Vào những ngày đối chiếu, các nhà quản lý hoàn thành những bài tập tương tự nhưng không liên quan đến quyền lực. Ví dụ như mô tả lộ trình đi làm vào ngày hôm đó và hoàn thành các câu mang nghĩa chung chung (“Hoàn thành đoạn từ sau với từ đầu tiên mà bạn nghĩ đến: i_la_d”).

Những người tham gia đã tương tác với đồng nghiệp, quản lý và khách hàng của họ trong suốt quá trình nghiên cứu, điều này mang lại cho chúng ta nhiều cơ hội để đánh giá hành vi của các nhà lãnh đạo tại nhiều thời điểm trong ngày, cả ở nơi làm việc lẫn ở nhà. Chúng tôi gửi email các liên kết khảo sát đến những người tham gia ba lần mỗi ngày: Đánh giá hành vi thao túng quyền lực bằng cuộc khảo sát buổi sáng, trong đó những người tham gia cần phải hoàn thành vào khoảng 8h28; đánh giá hành vi lạm dụng hằng ngày và sự bất lực của những người khác vào cuối ngày làm việc, vào khoảng 17h23; đánh giá mức độ thư giãn và nhu cầu hạnh phúc khi ở nhà vào khoảng 20h24.

Phù hợp với các tài liệu thể hiện bản chất tha hóa của quyền lực, chúng tôi nhận thấy những người tham gia có nhiều tương tác tiêu cực hơn với người khác vào những ngày họ cảm nhận được quyền lực. Những tương tác tiêu cực này có hai dạng: Những người tham gia cho biết họ có nhiều hành vi lạm dụng hơn đối với người khác (quát tháo hoặc chửi thề nhiều hơn, cư xử thô lỗ hoặc chế giễu đồng nghiệp), tuy nhiên họ cũng nhận được phản ứng khiếm nhã hơn từ những người khác (họ cảm thấy đồng nghiệp đối xử với họ thiếu chuyên nghiệp hơn, nói chuyện với giọng điệu coi thường và gần như không chú ý đến những phát biểu và ý kiến của họ). Những phát hiện này phù hợp у với nghiên cứu trước đó về tầm ảnh hưởng của sức mạnh tâm lý. Quyền lực khiến chúng ta trở nên coi thường và xa cách người khác về mặt tâm lý, và việc lấy đó làm phương tiện để thực hiện mục đích của chúng ta giải thích lý do tại sao quyền lực dễ bị lạm dụng. Đồng thời, sức mạnh tâm lý khiến chúng ta cảm thấy mình đặc biệt và đáng được người khác chú ý, tôn trọng và ưu ái hơn. Những kỳ vọng bị thổi phồng này thường không được đáp ứng, khiến cho những người nắm giữ quyền lực cảm thấy bất lực nhiều hơn so với những người khác.

Mặc dù phát hiện của chúng tôi khắc họa một bức tranh khá ảm đạm về những tác động mà quyền lực gây ra đối với các nhà lãnh đạo, vẫn có một số điểm đáng có thể lạc quan. Thứ nhất, sức mạnh tâm lý không tác động đến mọi người với cùng một mức độ. Ví dụ, qua một cuộc khảo sát về tính cách, chúng tôi nhận thấy rằng các nhà lãnh đạo dễ chịu thường ít lạm dụng người khác hơn khi sở hữu quyền lực. Những người dễ chịu thường quan tâm đến hạnh phúc của người khác và ưu tiên duy trì mối quan hệ tích cực với đồng nghiệp. Mong muốn mang tính bẩm sinh về việc duy trì sự hòa hợp có thể giải thích lý do tại sao các nhà lãnh đạo tốt tính không thực hiện hành vi lạm dụng khi sở hữu quyền lực. Do vậy, bản chất tha hóa tuyệt đối của quyền lực có vẻ không tuyệt đối như chúng ta vẫn nghĩ.

Thứ hai, những người nắm giữ quyền lực sẽ dễ bị tổn thương bởi những hành vi không tốt đẹp của chính họ. Khi khảo sát các nhà lãnh đạo vào buổi tối, chúng tôi nhận thấy các nhà lãnh đạo quyền lực thực hiện hành vi lạm dụng và phải chịu thái độ khiếm nhã từ người khác cho biết họ cảm thấy ngày làm việc kết thúc ở mức độ kém hiệu quả hơn - họ cảm thấy năng lực giảm sút, ít có khả năng liên hệ với người khác và thiếu tự chủ hơn. Ngoài ra, những người sở hữu quyền lực và lạm dụng người khác sẽ hiếm khi tìm được cảm giác nghỉ ngơi và thư giãn khi ở nhà. Những phát hiện này đưa ra đề xuất về sự “chán nản quyền lực” – những ảnh hưởng của quyền lực trải qua trong ngày làm việc sẽ làm suy giảm sức khỏe của các nhà lãnh đạo vào buổi tối, khi họ ở nhà. Nhìn chung, sự thao túng quyền lực chiếm 15% công việc hằng ngày và 2% sự nghỉ ngơi, thư giãn của quản lý. Nghiên cứu cho thấy rằng, một hành vi thao túng quyền lực nhỏ bé vào buổi sáng cũng có thể gây ra những tác động đáng chú ý đến sức khỏe kéo dài đến tận buổi tối.

Tại sao quyền lực lại làm tổn hại đến niềm vui của các nhà lãnh đạo ngay cả khi ở nhà? Vấn đề này có thể do các tương tác tiêu cực mà quyền lực gây ra đã đe dọa khả năng duy trì quyền lực của các nhà lãnh đạo đối với người khác tại nơi làm việc; những người cấp dưới bị lạm dụng có thể trả đũa hoặc không tuân theo các yêu cầu của các nhà lãnh đạo có tính cách lạm dụng. Một khả năng nữa là những nhà lãnh đạo quyền lực có thể cảm thấy tội lỗi vì họ nhận ra mình đã vi phạm các chuẩn mực xã hội trong cách ứng xử tại nơi làm việc, do đó họ vô hình trung thể hiện hành vi tiêu cực ở nhà.

Mặc dù đại đa số mọi người muốn sở hữu nhiều - quyền lực và ảnh hưởng hơn, tuy nhiên nghiên cứu của chúng tôi cho thấy quyền lực không chỉ thúc đẩy chúng ta làm những việc tồi tệ mà còn có thể gây ra tâm trạng xấu hơn khi ở nhà. Do đó, điều quan trọng là phải làm dịu lại quan điểm lạc quan của chúng ta về quyền lực và bắt đầu cân nhắc những cái giá phải trả do nó gây ra.

Những người nắm giữ vị trí quyền lực cần phải nhận thức được ảnh hưởng tiêu cực mà quyền lực có thể gây ra đối với mô thức tương tác của họ với những người khác, cũng như với niềm vui của chính họ. Đề nghị các cố vấn và đồng nghiệp đáng tin cậy giúp chúng ta duy trì tinh thần trách nhiệm khi cư xử tại nơi làm việc có thể là một việc làm hữu ích. Xét từ góc độ tổ chức, chỉ định những nhân viên có tinh thần trách nhiệm đảm nhận các vai trò quyền lực có thể đem lại hiệu quả, bởi những nhà lãnh đạo này sẽ ít lạm dụng quyền lực hơn.

Người ta thường nói: “Quyền lực càng lớn thì trách nhiệm càng lớn”. Như chúng tôi đã chỉ ra trong nghiên cứu này, quyền lực lớn hơn dường như cũng đi kèm với việc phải chịu đựng nhiều hơn.

---o0o---

Trích: Quyền Lực & Tác Động

Huy Nguyễn dịch

Nhà Xuất Bản Công Thương

Ảnh: nguồn Internet