CHIẾN THẮNG NHỮNG KHUÔN KHỔ THÓI QUEN

Tiến trình giải thoát mình khỏi kiêu ngạo và cắt đứt những khuynh hướng thói quen là một biện pháp quyết liệt, nhưng nó là cần thiết để giúp đỡ những người khác trong thế giới này.

Kiêu ngạo đến từ sự thiếu hòa dịu, như chúng ta đã bàn. Nhưng ngoài điều đó, thiếu hòa dịu đến từ dựa dẫm vào những khuôn khổ thói quen của xử sự. Thế nên những khuôn khổ thói quen cũng là chướng ngại trong việc cầu gọi drala. Do bám vào xử sự thói quen, chúng ta tự cắt đứt khỏi thế giới người chiến sĩ. Những khuôn khổ thói quen hầu như phản xạ: khi bị chấn động, chúng ta kinh hãi, và khi bị tấn công, chúng ta phòng thủ. Trên một cấp độ tinh vi hơn, chúng ta dùng những khuôn khổ thói quen để che dấu ý thức về bản ngã của chúng ta. Khi chúng ta cảm thấy không thỏa đáng, chúng ta dùng những phản ứng thói quen để đắp vá hình ảnh của bản ngãchúng ta: chúng ta sáng chế những xin lỗi để che chắn những khuyết điểm của chúng ta trước người khác. Những phản ứng xúc cảm tiêu chuẩn của chúng ta thường là những phản chiếu của những khuôn khổ thói quen, như mệt mỏi tâm trí, không yên nghỉ, nổi giận với cái chúng ta không thích, và nhiều tham muốn của chúng ta. Chúng ta dùng những khuôn khổ thói quen để tự chặn mình xuống và để dựng mình lên.

Người Nhật có một chữ thú vị, toranoko, nghĩa đen là “cọp con”. Nó là một từ theo nghĩa xấu. Khi bạn gọi ai đó là toranoko, nghĩa là bạn muốn nói là con cọp giấy, người có vẻ can đảm những thật ra là nhát gan. Đó là sự diễn tả sự bám níu vào những khuôn khổ thói quen. Bạn có thể làm những cố gắng yếu ớt để vạch trần sự nhát gan của bạn. Dùng ngôn ngữ hùng biện, bạn thú nhận, “Tôi biết tôi không hoàn toàn là không sợ hãi”, nhưng thậm chí sự thú nhận của bạn vẫn còn là một phát biểu của toranoko, một con cọp con mập mạp sợ chính bóng mình, sợ nhảy và chơi với những chú cọp con khác.

Danh từ để chỉ thú vật trong tiếng Tây Tạng là Tud-ro. Tu nghĩa là “lom khom” và dro nghĩa là “đi”. Tudro là những con vật bốn chân đi lom khom. Giác quan nhạy nhất của chúng là lỗ mũi, dùng để ngửi ra con đường của chúng trong thế giới này. Đó là diễn tả chính xác của ai xử theo thóiquen, nó là sự biểu lộ bản năng của thú vật. Những khuôn khổ thói quen cho phép bạn nhìn không hơn ba bước trước mặt. Bạn luôn luôn nhìn vào mặt đất, chẳng bao giờ nhìn lên bầu trời xanh tươi sáng hay những ngọn núi. Bạn không mỉm cười và vui sướng với sương bay khỏi tuyết. Thật vậy, cái gì ở trên mức độ vai đều lúng túng. Khả năng của đầu và hai vai không xảy ra trong cõi ấy.

Bạn có thể được dạy làm sao để kinh nghiệm đầu và hai vai và làm sao đứng thẳng lên để thấy Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông. Nhưng nếu bạn chưa thấy chiến thắng nổi những khuôn khổ thói quen, bạn có thể vẫn là một tudro lom khom đi bằng bốn chân. Khi bạn theo những khuôn khổ thói quen của bạn, bạn không bao giờ nhìn qua phải qua trái, bạn không thấy sự rực rỡ của những màu sắc, và bạn không bao giờ hân thưởng những ngọn gió nhẹ vào cửa sổ. Bạn muốn đóng cửa ngay vì không khí tươi mát là một mối de dọa.

Tiến trình tự giải thoát mình khỏi kiêu ngạo và cắt đứt những khuvnh hướng thói quen là một biện pháp quyết liệt, nhưng nó là cần thiết để giúp đỡ những người khác trong thế giới này. Bạn nên tự hào về chính bạn và nâng cao chính mình. Bạn nên nhìn mình là một chiến sĩ lương thiện và chân thật. Cựu Tổng Thư Ký Liên Hợp Quốc U Thant người Miến Điện tiêu biểu cho hình ảnh một người chiến sĩ và giúp đỡ nhữngngười khác mà không kiêu ngạo như thế nào. Ông được giáo dục rất cao và trầm mình trọn vẹn trong thực hành thiền định. Ông điều hành những công việc của Liên Hợp Quốc với phẩm cách, và ông nhẹ nhàng và dịu dàng. Bởi thế người ta kính sợ ông; họ cảm nhận thần lực của ông. Họ thán phục điều ông nói và những quyết định ông làm. Ông là một trong những chính khách vĩ đại của thế kỷ này và là một kiểu mẫu vĩ đại của con người đã chiến thắng những khuôn khổ thói quen.

Những khuôn khổ thói quen thì nguy hiểm và phá hoại. Chúng ngăn bạn không thấy được Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông. Khi những khuôn khổ thói quen thường trực tác động, bạn không thể ngẩng đầu lên và thẳng hai vai. Bạn cúi xuống, nhìn xuống, tìm cái này cái nọ. Bạn quan tâm những con ruồi trên miệng tách hơn mặt trời vĩ đại trên cao. Bạn bỏ quên quan kiến nâng cao và rộng mở, quên việc thấy Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông một cách trực tiếp; bạn bắt đầu tan lẫn chính bạn và đi vào lãnh vực thấpđ hơn con người. Bạn không sẵn sàng tham dự vào bất kỳ vui sướng trực tiếp nào, bạn không sẵn sàng giáp mặt với một chút đau đớn nhỏ nhất nào, hay thậm chí sự không thoải mái nhỏ nhất nào, để thấy Mặt Trời Vĩ Đại Phương Đông.

Nâng cao đầu và hai vai đôi khi làm bạn mỏi, nhưng trải mình ra, nâng cao mình lên, là cần thiết. Chúng ta khôngnói triết lý, mà chúng ta đang nói làm sao trên mặt đất, làm sao nhân danh trời và đất, chúng ta có thể thực sự trở thành những con người tử tế đàng hoàng mà không tiêu khiển với mình từ góc nọ đến góc kia. Sự tìm kiếm thường trực trò tiêu khiển là một vấn nạn lớn. Chúng ta luôn luôn dùng những tư tưởng lang thang vụn vặt để tránh né con đường. Hành trình chúng ta đang làm là khắt khe, nhưng không có cách gì để tránh nó.

Bằng cách ngừng dứt những khuôn khổ thói quen, chúng ta có thể hân thưởng thế giới ngay tại chỗ. Chúng ta có thể hân thưởng thế giới diệu kỳ sáng trưng và đẹp đẽ chung quanh ta: chúng ta không cảm thấy ác cảm hay lúng túng. Nếu chúng ta không phủ định những khuôn khổ thói quen của chúng ta, chúng ta không bao giờ hân thưởng trọn vẹn thế giới. Nhưng một khi chúng ta chiến thắng những khuôn khổ thói quen, sự sống động của nguyên lý drala, phép lạ, sẽ tuôn xuống, và chúng ta sẽ bắt đầu là những người chủ của thế giới chúng ta.

-----o0o-----

Trích “Xã Hội Giác Ngộ Shambhala”

Tác giả: Chögyam Trungpa Rinpoche

Người dịch: BDT Thiện Tri Thức

Nhà Xuất Bản Thiện Tri Thức, 2003.