NHU CẦU YÊU THƯƠNG CỦA CHÚNG TA - ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA THỨ 14

NHU CẦU YÊU THƯƠNG CỦA CHÚNG TA

ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA THỨ 14 - TỪ BI VÀ NHÂN CÁCH

---o0o---

Nói một cách rốt ráo, lý do nào lòng từ bi lại đem đến hạnh phúc và an lạc cho con người, đơn giản chỉ vì lòng từ bi của chúng ta vượt thắng hết tất cả mọi thứ khác. Trên tinh thần đó, nhu cầu yêu thương luôn hiện diện trong nền tảng chính yếu của sự hiện hữu của loài người. Nhu cầu ấy kết tinh từ sự tương hỗ sâu sắc giữa người với người. Dù tài giỏi và đa năng đến đâu, một cá nhân sống tách biệt, độc lập thì sẽ không tồn tại. Người ta có thể cảm thấy sung mãn và bất cần đến ai trong thời hoàng kim nhất của cuộc đời, nhưng khi ngã bệnh, dù họ là ai, già hay trẻ, cũng đều cần đến sự giúp đỡ săn sóc của người khác.

Cố nhiên, sự lệ thuộc lẫn nhau là quy luật cơ bản của tự nhiên. Không chỉ sinh vật cao cấp như con người mà cả những loài côn trùng thấp kém nhất nhất cũng đang mang tính xã hội. Dù không có giáo dục, luật pháp hay tôn giáo, chúng sanh vẫn tồn tại trong sự hỗ tương dựa vào nhận thức bẩm sinh về cộng đồng của chúng. Sự vật hiện tượng, ở mức độ tế vi nhất cũng bị sự phụ thuộc lẫn nhau này chi phối. Môi trường sống xung quanh ta như đại dương, mây, rừng nui và cỏ hoa, tất cả đều phát triển lệ thuộc vào nhau trong một dạng năng lượng vi tế hợp nhất. Nếu không có sự tương tác thích hợp này, chúng sẽ tự tan rã và tiêu diệt.

Cũng vì loài người tồn tại lệ thuộc vào sự giúp đỡ của nhau, cho nên nhu cầu lòng từ bi trở thành một nền tảng bất khả phân ly của chúng ta. Vì vậy, chúng ta cần phải có trách nhiệm quan tâm thật sự đến lòng từ và sự an lành của người khác.

Chúng ta cần phải xem xét về một nghi vấn: Bản chất con người thật sự là gì? Chúng ta không giống như những vật thể được tạo ra bằng máy. Nếu chúng ta đơn thuần là những thực thể máy móc, khi đó chính những máy móc có thể tự làm vơi đi những nỗi khổ đau và đáp ứng những nhu cầu của chúng ta. Tuy nhiên, bởi lẽ chúng ta không phải là những tạo vật đơn lẻ, nên thật nhầm lẫn để đi tìm kiếm nhu cầu hạnh phúc ở bên ngoài. Thay vào đó, chúng ta phải quay về nguồn cội và bản tâm của mình để khám phá những nhu cầu thực sự mà chúng ta cần đến.

Gác lại những vấn đề phức tạp về sự tạo thành và tiến hóa của vũ trụ, ít nhất chúng ta có thể đồng ý với nhau rằng mỗi chúng ta đều là quả ngọt tình yêu của các bậc cha mẹ. Nói chung, sự hiện diện chúng ta không phải xuất phát từ ước vọng nhục thể mà từ sự ao ước và quyết định tác tạo một đứa trẻ của các bậc sinh thành. Những quyết định đó được dựa trên tình thương và bổn phận trách nhiệm. Tình thương bao la ấy của cha mẹ đã thể hiện qua việc nuôi nấng đứa con từ lúc chào đời cho đến khi nó biệt tự lo cho bản thân mình. Vì thế, ngay từ lúc thọ thai, tình thương của cha mẹ đã gắn chặt đến tiến trình tạo ra đứa con.

Hơn thế nữa, chúng ta hoàn toàn lệ thuộc vào sự chăm sóc của cha mẹ từ những giai đoạn đầu sự phát triển. Theo một số nhà khoa học, trạng thái tinh thần của phụ nữ có mang, vui hay buồn đều ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi.

Bày tỏ tình thương là một điều vô cùng quan trọng trong thời gian sanh con, vì việc đầu tiên của chúng ta là bú sữa mẹ, tự nhiên chúng ta cảm thấy gần gũi với mẹ và người mẹ cũng có cảm nhận giống như ta qua việc người đặt ta nằm bú chỗ thích hợp. Nếu người mẹ giận dữ và buồn phiền, thì dòng sữa thiêng liêng ấy sẽ không còn tươi mát và ngọt ngào nữa.

Kế đến là giai đoạn quan trọng trong việc phát triển trí não của đứa trẻ, từ lúc mới sanh ra cho đến ít nhất là ba hoặc bốn tuổi. Trong một thời gian dài như vậy, cử chỉ yêu thương, chăm sóc và vuốt ve âu yếm là yếu tố quan trọng cho sự phát triển và hoàn thiện về mặt nhân cách của đứa trẻ. Nếu đứa trẻ không được chăm sóc, mơn trớn, ôm ấp và yêu thương, sự phát triển của nó sẽ bị tổn thương và não bộ của nó sẽ không lớn mạnh hoàn hảo được.

Một đứa trẻ không thể lớn được nếu thiếu sự chăm sóc của người khác. Cho nên tình thương là chất dinh dưỡng quan trọng nhất cho đứa trẻ. Niềm hạnh phúc thời thơ ấu, giảm thiếu tối đa sự khiếp sợ và sự phát triển mạnh mẽ về lòng tự tin của đứa trẻ, đều tùy thuộc trực tiếp vào tình yêu thương.

Ngày nay có nhiều trẻ em lớn lên trong những gia đình không được hạnh phúc. Nếu đứa trẻ không tiếp nhận được tình thương thực sự và nuôi dưỡng phù hợp, khi trưởng thành chúng khó mà thương kính cha mẹ của chúng và cố nhiên, chúng sẽ khó mà thương yêu bất cứ người nào khác. Đó là một sự thật đáng buồn.

Khi đứa trẻ đến tuổi đi học, nhu cầu của chúng là sự quan tâm giúp đỡ của thầy cô giáo. Bởi vì, thầy cô giáo không chỉ dạy học ở trường, mà còn có trách nhiệm chuẩn bị hành trang cho đứa trẻ bước vào đời. Như vậy, mà người học trò mới cảm thấy tin tưởng và kính trọng. Những gì được thầy cô giáo dạy dỗ sẽ để lại trong đứa trẻ những ấn tượng khó phai nhòa. Ngược lại, những bài giảng của thầy cô giáo không cho thấy sự quan tâm đúng mức đến tương lai hạnh phúc của học trò thì những lời dạy của họ chỉ được xem là tạm thời và sẽ bị lãng quên theo năm tháng.

Tương tự, một người bệnh và đang được điều trị trong bệnh viện bởi một bác sĩ có tấm lòng nhân hậu. Vị bác sĩ này luôn bày tỏ tình cảm, săn sóc tận tụy và mong muốn cho bệnh nhân mau chóng bình phục, thì người bệnh ấy sẽ cảm thấy được an ủi và dễ chịu. Đó chính là phương pháp chữa bệnh hiệu quả nhất mà không cần đến khả năng hay kỹ thuật cao của người bác sĩ. Ngược lại, nếu một bác sĩ thiếu tình cảm, tỏ ra không thân thiện, nóng tánh và thiếu sự quan tâm, bệnh nhân ấy sẽ cảm thấy khó chịu và sầu lo, mặc dù đó là một bác sĩ giỏi, bệnh đã được chẩn đoán và thuốc đã được kê toa hợp lý. Chắc chắn cảm giác yên bình và sự hồi phục hoàn toàn của bệnh nhân này phải khác hẳn so với người kia.

Ngay cả trong đời sống hằng ngày, chúng ta tham gia vào các cuộc nói chuyện, nếu người nói có thái độ hòa nhã, chân thành, tình cảm, chúng ta sẽ thích nghe và đối đáp một cách vui vẻ. Câu chuyện sẽ trở nên sôi nổi, cho dù đề tài nói chuyện không mấy gì hấp dẫn. Trái lại, nếu người nói có thái độ lạnh lùng và thô lỗ thì tức khắc ta cảm thấy khó chịu và muốn nhanh chóng chấm dứt câu chuyện. Từ việc nhỏ như thế cho đến việc quan trọng khác, tình thương và sự tôn trọng người khác rất cần thiết cho đời sống hạnh phúc của con người.

Gần đây, tôi có gặp một nhóm khoa học gia tại Hoa Kỳ. Họ cho biết rằng tỷ số người bệnh tâm thần tại xứ sở này đang gia tăng rất cao – khoảng mười hai phần trăm dân số. Cuộc thảo luận ấy đã cho thấy rõ rằng nguyên nhân chính của bệnh tâm thần không phải do chính sự giận dữ và sầu muộn sẽ làm cho ta thêm bệnh hoạn. Ngược lại, nếu tâm ta thanh thản và an lạc, thân thể của ta không dễ rơi vào trạng thái bệnh đau.

Tuy nhiên, cũng có một sự thật rằng rất cả chúng ta đều có bản tánh bẩm sinh tự cho mình là trung tâm, điều đó đã ngăn cản lòng từ của ta đối với người khác. Do vậy, nếu ta muốn có hạnh phúc thực sự thì phải đạt được tâm tịch tĩnh và tâm tịch tĩnh này chỉ có thể bắt nguồn từ thái độ của yêu thương mà thôi. Nhưng làm thế nào để phát triển được lòng từ? Rõ ràng chỉ nghĩ về sự tốt đẹp của lòng từ thôi chưa đủ, mà chính chúng ta cần phải nỗ lực quan tâm hơn nữa để phát triển nó, chúng ta phải lợi dụng những sinh hoạt trong đời sống hằng ngày để chuyển hóa nó vào trong suy nghĩ và hành động của chúng ta.

Trước hết, chúng ta cần phải tìm hiểu ý nghĩa của lòng từ bi là gì? Có nhiều hình thức về lòng từ bi xen lẫn với ham muốn và luyến ái. Chẳng hạn như, tình thương yêu cha mẹ dành cho con cái thường liên kết mạnh mẽ với nhu cầu tình cảm riêng tư. Vì thế, nó không phải là lòng từ bi hoàn toàn. Lại nữa, trong hôn nhân, tình yêu giữa vợ chồng, đặc biệt là thuở ban đầu, khi mới yêu nhau mỗi người chưa rõ tánh tình sâu kín của nhau, nên càng lệ thuộc vào luyến ái hơn là tình yêu chân thật. Lòng ham muốn của ta quá mạnh đến nỗi chúng ta xem những ai mà ta yêu thương là đều người tốt cả, trong khi những người ấy có thể có nhiều tánh xấu. Thêm nữa, chúng ta thường có khuynh hướng nghĩ tốt về người mình thương yêu một cách thái quá. Do vậy, một khi thái độ của người mình thương thay đổi thì ta cảm thấy thất vọng, khổ đau và cũng thay đổi cách nhìn của mình. Điều này đã chứng minh rằng tình yêu ấy do nhu cầu cá nhân thúc giục nhiều hơn là bằng thái độ quan tâm thực sự đến người khác.

Lòng từ bi thực sự không chỉ là sự phản hồi tình cảm mà còn là sự tận tụy mạnh mẽ dựa trên lý trí. Vì thế, thái độ từ bi chân thành đối với người khác không hề bị đổi thay thậm chí người kia cư xử trái ngược.

Cố nhiên, phát triển lòng từ bi này không phải là việc dễ dàng. Để bắt đầu, chúng ta hãy xem xét mấy điều sau đây:

Quán thấy rằng người dễ thương và thân thiện hay người khó ưa và hận thù, nói cho cùng họ cũng là con người giống như mình, họ cũng muốn hạnh phúc và không muốn khổ đau. Hơn thế nữa, họ còn có khả năng vượt qua khổ đau và đạt được hạnh phúc như chúng ta. Đến đây bạn nhận ra rằng tất cả chúng sanh đều bình đẳng về ước nguyện hạnh phúc và có quyền để đạt được nó, tự nhiên bạn nhận ra sự đồng cảm và gần gũi với mọi người. Bằng cách tập làm quen tâm vị tha của bạn đối vơi tất cả mọi người, bạn sẽ phát triển tinh thần trách nhiệm đối với người khác: với ước nguyện giúp họ một cách tích cực để vượt qua những khó khăn trong cuộc sống. Điều này được áp dụng bình đẳng cho mọi người, không có ý chọn lựa bất kỳ đối tượng nào, miễn sao họ cũng là những người từng cảm nhận được hạnh phúc và khổ đau như chúng ta. Không có một nền tảng lý luận nào để phân biệt với họ, hoặc thay đổi sự quan tâm của mình đối với họ khi họ có thái độ tiêu cực.

Tôi xin nhấn mạnh rằng việc phát triển lòng từ bi hoàn toàn nằm trong khả năng của chúng ta, miễn sao ta có thời gian và chịu kiên nhẫn. Tuy nhiên, thái độ tự cho mình là trung tâm điểm, sự tham ái phân biệt về cảm giác độc tôn, sự hiện hữu “tự ngã”, đã ngăn cản mạnh mẽ sự phát triển của lòng từ bi. Trong thực tế, lòng từ bi chân chánh chỉ có thể hiện bày khi các loại ái chấp trên được loại bỏ. Nhưng điều này không có nghĩa là chúng ta không thể bắt đầu và phát khởi lòng từ bi ngay bây giờ được.

---o0o---

Trích “Từ bi và nhân cách”

Tác giả: Dailai Lama

Người dịch: Nguyên Tạng

NXB Đồng Nai, 2010

Ảnh: nguồn internet