TỈNH BIẾT VÀ SỰ CHẤM DỨT CỦA NHỮNG GIẤC MỘNG - JIDDU KRISHNAMURTI

TỈNH BIẾT VÀ SỰ CHẤM DỨT CỦA NHỮNG GIẤC MỘNG

JIDDU KRISHNAMURTI

Nguồn: https://jkrishnamurti.org/content/series-iii-chapter-43-awareness-and-cessation-dreams

Từ Hoá Hoàng Lan dịch Việt, @ 2022.

---o0o---

BẦU TRỜI PHƯƠNG ĐÔNG rực rỡ hơn cả nơi mặt trời đã lặn; có những đám mây khổng lồ, với hình thù kỳ lạ và dường như được thắp sáng từ bên trong bởi một ngọn lửa màu vàng. Một khối mây khác có màu xanh tía đậm; nặng nề với sự đe dọa và bóng tối, nó bị bắn xuyên qua bởi những tia chớp, ngoằn ngoèo, sắc nét và sáng rực. Phía trên và xa hơn là những hình thù kỳ lạ khác, vô cùng đẹp đẽ và sáng ngời với mọi màu sắc có thể tưởng tượng được. Nhưng mặt trời đã lặn trên bầu trời trong trẻo, và về phía Tây có một ánh sáng màu cam tinh khiết. Trên nền trời này, trên những ngọn cây khác, khắc rõ hình một cây cọ duy nhất, màu đen, bất động, mảnh mai. Một vài đứa trẻ đang chơi đùa với sự hào hứng và thích thú trên một cánh đồng xanh tươi. Chúng sẽ sớm đi về, vì trời sắp tối; từ một trong những ngôi nhà rải rác, ai đó đang gọi, và một đứa trẻ đáp lại bằng một giọng the thé. Những ngọn đèn bắt đầu xuất hiện trên các ô cửa sổ, và một sự tĩnh lặng kỳ lạ đang len lỏi khắp vùng đất. Bạn có thể cảm thấy nó đến từ xa, lướt qua bạn đi đến tận cùng trái đất. Bạn ngồi đó hoàn toàn bất động, tâm trí bạn tiếp tục với sự tĩnh lặng đó, mở rộng vô tận mà không có trung tâm, không có điểm nhận biết hoặc tham chiếu. Ngồi ở rìa của đồng cỏ đó, cơ thể của bạn bất động, nhưng rất sống động. Tâm trí còn hơn như vậy; trong trạng thái hoàn toàn im lặng, nó vẫn nhận biết được tia chớp và tiếng trẻ con la hét, tiếng động nhỏ giữa cỏ và tiếng còi xa. Nó im lặng trong sâu thẳm, nơi mà sự suy nghĩ không thể chạm tới nó, và sự im lặng đó là một niềm phúc lạc thấm nhập - một từ chẳng có nghĩa lý gì nhiều ngoại trừ để giao tiếp - cứ lặp đi lặp lại; nó không phải là một chuyển động theo thời gian và khoảng cách, nhưng nó không có hồi kết. Nó lớn lao một cách kỳ lạ, nhưng nó có thể bị thổi bay chỉ bằng một hơi thở.

Con đường đi qua một nghĩa trang rộng lớn, đầy những phiến đá trắng trần trụi, hậu quả của chiến tranh. Đó là một khu vườn xanh tươi, được chăm sóc cẩn thận, được bao bọc bởi một bờ dậu và hàng rào thép gai với một cánh cổng trong đó. Những khu vườn như vậy tồn tại khắp nơi trên trái đất dành cho những người đã được yêu thương, đã được giáo dục, đã bị giết chết và đã được chôn cất. Con đường tiếp tục đi xuống một con dốc, nơi có một số cây cổ thụ cao, với một con suối nhỏ lượn vòng quanh chúng. Băng qua một cây cầu gỗ ọp ẹp, bạn leo lên một con dốc khác và men theo con đường dẫn ra vùng đất trống. Bây giờ trời khá tối, nhưng bạn biết đường đi, vì bạn đã từng đi trên con đường đó trước đây. Các ngôi sao lấp lánh, nhưng những đám mây mang tia chớp đang đến gần hơn. Vẫn sẽ cần một khoảng thời gian nữa để cơn dông tố bắt đầu, và đến lúc đó bạn đã đến được nơi trú ẩn.

"Tôi tự hỏi tại sao tôi lại nằm mộng nhiều như vậy? Thực tế là tôi nằm mộng mỗi đêm. Đôi khi những giấc mộng của tôi rất dễ chịu, nhưng thường thì chúng gây cảm giác khó chịu, thậm chí đáng sợ và khi tôi thức dậy vào buổi sáng, tôi cảm thấy kiệt sức."

Anh còn trẻ tuổi, và rõ ràng là anh đang lo lắng và bất an. Anh giải thích rằng anh có một công việc khá ưng ý trong chính phủ, với hy vọng tốt đẹp cho tương lai, và nhu cầu kiếm sống không khiến anh phải bận tâm. Anh có năng lực và luôn có thể kiếm được việc làm. Vợ anh đã qua đời, và anh có một đứa con trai nhỏ. Anh đã để con lại cho một chị gái, vì cậu bé quá nghịch ngợm, anh nói, để mang nó theo. Thân hình anh khá nặng nề và anh nói chuyện chậm rãi với một thái độ thực tế về bản thân.

“Tôi không phải là người thích đọc nhiều", anh tiếp tục, "mặc dù tôi học giỏi trong trường đại học và tốt nghiệp loại ưu. Nhưng tất cả những điều đó chẳng có nghĩa lý gì, ngoại trừ việc nó mang lại cho tôi một công việc đầy hứa hẹn mà tôi không lấy làm thích thú gì lắm. Một vài giờ chăm chỉ là đủ để duy trì công việc và tôi có thì giờ rảnh rỗi. Tôi nghĩ rằng tôi bình thường và tôi có thể đi bước nữa, nhưng tôi không bị thu hút mạnh mẽ bởi các bạn khác giới. Tôi thích chơi trò chơi và tôi có một cuộc sống lành mạnh, tràn đầy sức sống. Công việc của tôi giúp tôi tiếp xúc với một số chính trị gia nổi tiếng, nhưng tôi không quan tâm đến chính trị và tất cả những mưu đồ bản năng đi kèm với nó, và tôi cố tình tránh xa nó. Một người có thể leo cao nhờ vào thiên vị và tham nhũng, nhưng tôi vẫn giữ công việc của mình vì tôi thành thạo công việc đó, và với tôi, như vậy là đủ. Tôi nói với ông tất cả những điều này không phải để tán gẫu, mà để ông có một ý niệm về môi trường sống của tôi. Tôi có một số tham vọng bình thường, nhưng tôi không bị nó làm cho điên cuồng. Tôi sẽ thành công nếu tôi không bị ốm, và nếu không có không có quá nhiều ràng buộc mang tính chính trị. Bên cạnh công việc của mình, tôi có một vài người bạn tốt, và chúng tôi thường thảo luận về những điều nghiêm túc. Như vậy, bây giờ ông biết ít nhiều toàn bộ bức tranh.”

Nếu có thể hỏi anh thì anh muốn nói đến chuyện gì?

"Một người bạn đã đưa tôi đến nghe một trong những buổi nói chuyện buổi tối của ông, và cùng với anh ấy, tôi cũng đã tham dự một cuộc thảo luận buổi sáng. Tôi rất xúc động với những gì mình nghe được và tôi muốn theo đuổi nó. Nhưng điều tôi quan tâm bây giờ là những giấc mộng hàng đêm này. Những giấc mộng của tôi rất đáng lo ngại, ngay cả những giấc mộng êm đềm, và tôi muốn loại bỏ chúng; tôi muốn có những đêm yên bình. Tôi phải làm gì đây? Hay đây là một câu hỏi ngớ ngẩn? "

Ý anh là gì khi nói đến những giấc mộng?

"Khi tôi đang ngủ, tôi nhìn thấy nhiều hình ảnh khác nhau; một loạt hình ảnh hoặc sự kiện hiện ra trong tâm trí tôi. Một đêm nọ, tôi có thể sắp rơi xuống mép vực, và tôi giật mình thức dậy; một đêm khác, tôi có thể thấy mình trong một thung lũng êm đềm, được bao bọc bởi những ngọn núi cao và có dòng suối chảy qua; một đêm khác, tôi có thể tranh cãi kịch liệt với bạn bè của mình, hoặc vừa lỡ chuyến tàu, hoặc thi đấu một trận quần vợt ở giải hạng nhất; hoặc tôi có thể đột nhiên nhìn thấy xác của vợ mình, vân vân… Những giấc mộng của tôi hiếm khi liên quan tới tình ái, nhưng chúng thường là những cơn ác mộng, đầy sợ hãi và đôi khi chúng phức tạp một cách kỳ lạ. "

Khi anh đang nằm mộng, có bao giờ có một sự diễn giải về nó xảy ra gần như cùng một lúc không?

"Không, tôi chưa bao giờ có trải nghiệm như vậy; tôi chỉ nằm mộng và sau đó than thở về điều đó. Tôi chưa đọc bất kỳ cuốn sách nào về tâm lý học hoặc giải thích những giấc mộng. Tôi đã nói về vấn đề này với một số người bạn của mình, nhưng họ không giúp ích được gì nhiều và tôi cảm thấy khá cảnh giác khi đến gặp chuyên gia phân tích. Ông có thể cho tôi biết lý do tại sao tôi lại nằm mộng và những giấc mộng của tôi có ý nghĩa gì không? "

Anh có muốn giải thích những giấc mộng của mình không? Hay anh muốn hiểu vấn đề phức tạp của việc nằm mộng?

"Không cần thiết phải giải thích các giấc mộng của một người sao?"

Có thể không cần phải nằm mộng gì cả. Chắc chắn anh phải tự mình khám phá ra sự thật hay giả dối của cả quá trình mà chúng ta gọi là nằm mộng. Khám phá này quan trọng hơn nhiều so với việc giải thích những giấc mộng của anh, phải không?

"Tất nhiên. Nếu tôi có thể tự mình nhận thức được ý nghĩa đầy đủ của việc nằm mộng, nó sẽ giúp tôi giảm bớt lo lắng và bất ổn hàng đêm này. Nhưng tôi chưa bao giờ thực sự suy nghĩ về những vấn đề này, và ông sẽ phải kiên nhẫn với tôi."

Chúng ta đang cố gắng tìm hiểu vấn đề cùng nhau nên không có gì nóng vội cả. Cả hai chúng ta đều đang thực hiện hành trình khám phá, có nghĩa là chúng ta phải tỉnh táo và không bị kìm hãm bởi bất kỳ thành kiến ​​hay nỗi sợ hãi nào mà chúng ta có thể phát hiện ra khi chúng ta cùng nhau khám phá.

Ý thức của anh là tổng thể của những gì anh suy nghĩ và cảm nhận, và nhiều hơn thế nữa. Mục đích và động cơ của anh, cho dù được che dấu hay bộc lộ; những mong muốn thầm kín của anh; sự tinh tế và khôn ngoan trong suy nghĩ của anh; những thúc giục và ép buộc mờ mịt trong sâu thẳm trái tim anh - tất cả những điều này là ý thức của anh. Đó là tính cách con người anh, khuynh hướng của anh, tính khí của anh, sự khó khăn và thất vọng của anh, niềm hy vọng và nỗi sợ hãi của anh. Bất kể anh tin hay không tin vào Thượng Đế, hay vào linh hồn, Atman, trong một thực thể siêu linh hồn nào đó, toàn bộ quá trình suy nghĩ của anh là ý thức, phải không?

"Tôi chưa nghĩ về điều này trước đây, thưa ngài, nhưng tôi có thể thấy rằng ý thức của tôi được tạo thành từ tất cả các yếu tố này."

Đó cũng là truyền thống, kiến ​​thức và kinh nghiệm; nó là quá khứ trong mối quan hệ với hiện tại, tạo nên tính cách; nó là cái chung,  là chủng tộc, là tổng thể của con người. Ý thức là toàn bộ lĩnh vực của tư tưởng, ước muốn, tình cảm và những đức tính được trau dồi - những cái hoàn toàn không phải là đức hạnh; đó là sự ghen tị, sự thích thú, v.v… Chẳng phải là tất cả những thứ này là cái mà chúng ta gọi là ý thức sao?

"Tôi có thể không theo dõi từng chi tiết, nhưng tôi có cảm nhận về sự tổng thể này," anh ngập ngừng trả lời.

Ý thức là một cái gì đó còn hơn thế nữa: đó là chiến trường của những ham muốn mâu thuẫn, là lĩnh vực của xung đột, đấu tranh, đau đớn, buồn phiền. Nó cũng là cuộc nổi dậy chống lại lĩnh vực này - đó là tìm kiếm hòa bình, vì cái thiện, vì tình cảm bền vững. Tự ý thức xuất hiện khi có sự tỉnh biết về xung đột và phiền muộn, và mong muốn thoát khỏi chúng; cũng như khi có sự tỉnh biết về niềm vui, và mong muốn có được nhiều hơn thế. Tất cả điều này là tổng thể của ý thức; nó là một quá trình rộng lớn của ký ức, hay quá khứ, sử dụng hiện tại như một cây cầu dẫn đến tương lai. Ý thức là thời gian - thời gian khi thức và thời gian khi ngủ, ngày và đêm.

"Nhưng liệu người ta có thể tỉnh biết đầy đủ về tính tổng thể này của ý thức không?"

Hầu hết chúng ta chỉ tỉnh biết được một góc nhỏ của nó, và cuộc sống của chúng ta dành cho góc nhỏ đó, tạo ra rất nhiều ồn ào trong việc chèn ép và tiêu diệt lẫn nhau, với một chút thân thiện và tình cảm được bỏ vào. Phần lớn của ý thức, chúng ta không tỉnh biết, và do đó có ý thức và vô thức. Trên thực tế, tất nhiên, không có sự phân chia nào giữa hai điều này; chỉ là chúng ta chú ý đến cái này nhiều hơn cái kia.

“Những gì ông mới nói là khá rõ ràng - thực tế là quá rõ ràng. Phần có ý thức bận rộn với nghìn lẻ một thứ, hầu như tất cả chúng đều bắt nguồn từ tư lợi."

Nhưng phần còn lại của nó, tiềm ẩn, năng động, tích cực và linh hoạt hơn nhiều so với phần có ý thức thường ngày. Phần tiềm ẩn này của tâm thức liên tục thúc giục, ảnh hưởng, kiểm soát, nhưng nó thường không truyền đạt được mục đích của nó trong những giờ thức giấc, bởi vì lớp bề mặt của tâm thức đang bận rộn; vì vậy nó đưa ra những ám thị và gợi ý trong cái gọi là giấc ngủ. Tâm thức bề nổi có thể chống lại ảnh hưởng vô hình này, nhưng kỷ luật lại được lập lại một cách lặng lẽ, vì tổng thể của ý thức dính liền với sự an toàn, trường tồn; và mọi thay đổi luôn theo hướng tìm kiếm sự an toàn hơn nữa, tính lâu dài hơn nữa cho chính nó.

"Tôi e rằng tôi không hiểu lắm."

Rốt cuộc, tâm muốn chắc chắn trong tất cả các mối quan hệ của nó, phải không? Nó muốn được an toàn trong mối liên hệ với các ý tưởng và niềm tin, cũng như trong mối quan hệ với mọi người và với tài sản. Anh không nhận ra điều này sao?

"Nhưng đó không phải là tự nhiên sao?"

Chúng ta được giáo dục để nghĩ rằng điều đó là tự nhiên; nhưng có thể nào như vậy không? Chắc chắn rằng chỉ có tâm thức không bám víu vào an toàn mới có thể tự do khám phá ra điều hoàn toàn không bị ảnh hưởng bởi quá khứ. Nhưng phần tâm có ý thức bắt đầu với sự thôi thúc này để được bảo đảm, được an toàn, để tự biến nó thành trường tồn; và phần tâm bị che giấu hoặc bị lãng quên, phần tâm vô thức, cũng cẩn trọng đề phòng lợi ích của riêng nó. Phần tâm có ý thức có thể bị hoàn cảnh buộc phải cải tạo, ít nhất là thay đổi bản thân nó ở vẻ bên ngoài. Nhưng phần tâm vô thức, đã ăn sâu vào trong quá khứ, là bảo thủ, thận trọng, nhận thức được các vấn đề sâu thẳm hơn và kết quả sâu xa hơn của chúng; vì vậy có sự xung đột giữa hai phần này của tâm trí. Xung đột này thực sự tạo ra một số loại thay đổi, một sự liên tục đã bị bóp méo, mà hầu hết chúng ta đều lo ngại; nhưng cuộc cách mạng thực sự thì nằm ngoài lĩnh vực ý thức nhị nguyên này.

"Những giấc mộng đến từ đâu trong tất cả những chuyện này?”

Chúng ta phải hiểu tổng thể của ý thức trước khi đi vào một phần cụ thể của nó. Phần tâm có ý thức bận rộn trong những giờ thức giấc với những sự kiện và áp lực hàng ngày, không có thời gian hoặc cơ hội để lắng nghe phần sâu hơn của chính nó; do đó, khi phần tâm có ý thức 'đi vào giấc ngủ', tức là khi nó khá yên tĩnh, không lo lắng, thì vô thức có thể giao tiếp, và sự giao tiếp này có dạng các biểu tượng, hình ảnh, và cảnh vật. Khi thức dậy, anh nói: "Tôi đã nằm mộng", và anh cố gắng giải nghĩa giấc mộng ấy; nhưng bất kỳ cách giải thích nào về nó đều là thiên vị, bị điều kiện hóa.

"Không phải có những người được đào tạo để giải nghĩa những giấc mộng sao?"

Có thể có; nhưng nếu anh tìm cách khác để giải thích những giấc mộng của mình, anh sẽ gặp vấn đề nữa là sự lệ thuộc vào uy thế, điều này sinh ra nhiều xung đột và buồn phiền.

"Trong trường hợp đó, làm thế nào để tôi giải nghĩa chúng cho chính mình?"

Đó có phải là câu hỏi đúng không? Những câu hỏi không liên quan chỉ có thể tạo ra những câu trả lời không quan trọng. Vấn đề không phải là làm thế nào để giải thích những giấc mộng, mà là những giấc mộng có cần thiết không?

"Vậy thì làm sao tôi có thể dừng những giấc mộng này của tôi?" Anh ta kiên quyết.

Những giấc mộng là một phương tiện mà một phần của tâm thức giao tiếp với phần còn lại. Không phải vậy sao?

"Vâng, điều đó có vẻ khá hiển nhiên, bây giờ tôi đã hiểu rõ hơn một chút về bản chất của ý thức."

Có thể nào sự thông thương này diễn ra mọi lúc, trong suốt thời gian thức giấc hay sao? Anh không thể tỉnh biết được phản ứng của bản thân khi lên xe buýt, khi ở cùng gia đình, khi nói chuyện với sếp ở văn phòng, hay với người giúp việc của mình ở nhà sao? Chỉ cần tỉnh biết được tất cả những điều này - tỉnh biết về cây cối và chim chóc, về những đám mây và trẻ em, về thói quen, phản ứng và truyền thống của chính anh - là quan sát nó mà không phán xét hay so sánh; và nếu anh có thể tỉnh biết được như vậy, thường xuyên quan sát, lắng nghe, anh sẽ thấy rằng anh không nằm mộng gì cả. Khi đó toàn bộ tâm trí của anh đang hoạt động mạnh mẽ; mọi thứ đều có một ý nghĩa, một tầm quan trọng. Đối với một tâm thức như vậy, những giấc mộng là không cần thiết. Sau đó, anh sẽ khám phá ra rằng trong giấc ngủ không chỉ có sự nghỉ ngơi và đổi mới hoàn toàn, mà còn là trạng thái mà tâm thức không bao giờ có thể chạm tới. Nó không phải là thứ để được ghi nhớ và quay trở lại; nó hoàn toàn không thể tưởng tượng được, một sự đổi mới hoàn toàn không thể lập thành công thức.

“Có thể nào cả ngày tôi đều tỉnh biết như vậy không?" anh hỏi một cách nhiệt thành. "Nhưng tôi phải, và tôi sẽ như vậy, vì thành thật mà nói, tôi thấy sự cần thiết của nó. Thưa ông, tôi đã học được rất nhiều điều, và tôi hy vọng tôi có thể trở lại."

---o0o---

Tranh: “Bình minh trên biển” của choạ sĩ Claude Monet.