CÁI TOÀN THỂ - KRISHNAMURTI - BÚT HOA

Ngày 3 tháng 10.

Những đám mây lộng lẫy phủ kín chân trời, chừa lại phía tây một vòm trời trong sáng. Có vài cụm màu sẫm, nặng nề vì bão và mưa, những cụm khác toàn một màu trắng tinh, sáng chói và tuyệt đẹp. Nhiều hình nét, nhiều kích cỡ, tinh xảo), hăm dọa, nổi sóng, đè lên nhau, hỗn độn, các đám mây có sức mạnh và vẻ đẹp khổng lồ. Bề ngoài, tuy bất động nhưng chuyển động bên trong của chúng lại sinh động mạnh mẽ, không gì có thể đạt đến cái bao la vô tận kỳ lạ của chúng. Một cơn gió lạnh nhẹ thổi từ phía tây, xô đẩy những đám mây to lớn dày đặc bóng đen và ánh sáng về phía những ngọn đồi, những ngọn đồi này khi tiếp nhận đã tạo cho chúng hình dáng, có vẻ như cùng cử động với chúng. Những ngọn đồi này với nhiều ngôi làng rải rác đã chờ đợi cơn mưa quá lâu chưa đến; chúng sắp mọc cỏ lại, và cây cối đã mất hết lá khi mùa đông sắp đến. Trên con đường thẳng tắp có hàng cây thật rõ nét viền quanh, chiếc xe hơi lao nhanh, bám đường một cách vững chắc, ngay chỗ khúc quanh; xe được làm ra cho tốc tộ và đã chạy thật tốt sáng hôm đó. Đường nét thấp, dáng thon giúp cho xe dán sát vào mặt đường. Chúng tôi đã rời đồng quê tiến vào thành phố (La Mã), nhưng những đám mây còn ở đó, bao la, giận dữ, đang chờ đợi.

Vào giữa đêm (ở Circeo), trong sự lặng yên tuyệt đối chỉ có tiếng con chim cú cô độc, nơi căn nhà nhỏ giữa rừng, thiền định thuần an lạc, tư tưởng không một máy động đối với những việc tinh tế liên tiếp; trước chuyển động vô tận này, trí óc, dừng bặt mọi chuyển động riêng biệt của nó, quan sát từ cái rỗng không. Đó là cái rỗng không chưa bao giờ biết đến kiến thức, chưa bao giờ biết đến không gian; trống không thời gian, trống không kể cả trên mọi thứ nhìn thấy, mọi thứ hiểu biết, mọi thứ hiện hữu. Trong cái rỗng không này là buông thả; buông thả một cơn bão, một vũ trụ đang bùng nổ, buông thả sự sáng tạo không tìm được ngôn ngữ để diễn tả. Đó là buông thả mọi sự sống, chết, tình yêu. Và tuy thế đó là cái rỗng không, một cái rỗng không bao la, vô hạn, mà không một cái gì có thể lấp đầy, biến đổi, bao trùm. Thiền định là sự xuất thần của cái rỗng không này.

Những mối tương quan vi tế nối liền tâm, trí óc và thân với nhau, cấu tạo nên trò chơi phức tạp của đời sống. Phiền não đến khi một yếu tố chiếm ưu thế, và khi tâm không thể lãnh đạo trí óc hoặc thân thể; khi có sự điều hòa giữa chúng, lúc đó tâm có thể thuận tình cho chúng cư trú; tâm không là đối tượng của trí óc hay của thân thể. Cái toàn thể có thể chứa đựng cái chia chẻ; nhưng chi tiết, phần đoạn thì không bao giờ bao hàm được cái toàn thể. Sự chung sống hài hòa giữa thân thể và trí óc đòi hỏi một sức tinh tế không tưởng tượng được, bởi vì cái này cũng như cái kia đều có khuynh hướng ép buộc, định đoạt, thống trị. Lý trí có thể phá hủy thân thể, và nó đang làm thế; nhưng thân thể, vì tính vô cảm và trọng lượng của nó, có thể làm hư hỏng lý trí và làm cho lý trí hoại diệt. Xem thường thân, những thèm muốn và khuynh hướng thả lỏng của nó, có thể làm cho nó trì trệ, biến thành vô cảm, và gây cho tư tưởng sự yếu kém. Tinh lọc từ từ tư tưởng lẫn mánh khóe của tư tưởng sẽ đưa tư tưởng đến sự xem thường các nhu cầu của thân, lúc đó thân bắt đầu làm hư hỏng tư tưởng. Một thân thể đẫy đà và thô kệch là tấm màn cho những tiểu xảo của tư tưởng. Tư tưởng, vì chạy trốn những xung đột, những vấn đề chính nó sinh ra, sẽ biến thân thành một vật hư hỏng. Hài hòa và bén nhậy phải thấm nhuần thân thể lẫn trí óc để cho phép chúng vói tới mức tinh tế kỳ lạ của tâm, sự tinh tế đó là bùng nổ, hoại diệt liên tục. Tâm không phải là trò chơi của trí óc vì hoạt động của trí óc có tính máy móc.

Một khi hiểu rõ sự hài hòa giữa thân thể và trí óc là tuyệt đối cần thiết, trí óc trông chừng thân thể mà không thống trị nó, điều này làm cho trí óc bén nhọn, và tính nhậy cảm của thân càng tinh lọc. Hành động nhìn là một sự kiện, với hành động này không còn phải bàn cãi gì nữa. Ta có thể tránh xa, chối bỏ, từ khước, nhưng nó vẫn là một sự kiện. Chính hiểu biết sự kiện là quan trọng chớ không phải giá trị của sự kiện. Khi một sự kiện được nhìn thấy, trí óc trở nên cảnh giác và theo dõi những thói quen, những yếu tố thoái hóa của thân. Lúc đó tư tưởng không kiểm soát thân, cũng chẳng đặt kỷ luật cho thân, bởi vì kỷ luật là ép buộc, đưa đến tính trơ lì; mọi hình thức trơ lì đều là hủy hoại, là khô chết.

Một lần nữa khi thức dậy, trong mùi hương của khu rừng kế cận, trước khi tiếng ồn xe cộ lên đồi vang trở lại, mưa đập mạnh vào cửa sổ, và bờ bên kia lại tràn ngập căn phòng; nó thật mãnh liệt, và kèm theo một loạt thịnh nộ, giông bão nổi giận, sông cũng nổi giận, gầm thét, dâng trào, cơn thịnh nộ của sự ngây thơ. Bờ bên kia có mặt trong căn phòng thật là tràn trề đến đỗi mọi hình thức của thiền định đều đình chỉ, để cho trí óc quan sát, cảm nhận từ cái rỗng không của chính nó. Điều này kéo dài rất lâu, có thể là do sức mãnh liệt của nó. Trí óc vẫn còn rỗng không, đầy ắp cái bờ bên kia làm vỡ tung hết mọi đối tượng suy tư, cảm thức hay quan sát; rỗng không trong đó không một vật. Nó là sự hủy diệt toàn bộ.

Ngày 4.

Con tàu (đi Florence) chạy thật nhanh, hơn 145 cây số một giờ; phố thị trên các ngọn đồi thật là quen thuộc và hồ Trasimène đã được biết đến từ lâu, cũng vậy cả đồng quê này mọc đầy cây ô liu và cây bách, cả con đường này chạy dọc theo thiết lộ. Trời mưa, mang niềm hân hoan đến cho mặt đất đã khao khát từ nhiều tháng nay; giờ đây mầm xanh mới nhú lên và những nhánh sông chảy ồ ạt rất nhanh, sôi sục màu nâu. Con tàu chạy dọc theo thung lũng, thổi còi nơi giao lộ. Ngang qua đó tàu chạy chậm dần, thừa cơ hội thợ thuyền làm việc dọc theo thiết lộ ngẫng đầu lên và vẫy tay. Một buổi sáng mát mẻ, dễ chịu, tiết thu sơn màu vàng, nâu trên lá. Người ta cày thật sâu để gieo mạ cho vụ đông, và những ngọn đồi trông như rất thân tình, rất dịu dàng và cổ kính, không bao giờ quá cao. Con tàu tăng tốc độ trở lại, và những người thợ máy chào mừng và mời chúng tôi vào phòng máy, theo thói quen từ nhiều năm nay. Họ đã mời mọc chúng tôi trước đó trên sân ga khởi hành. Họ cũng thân tình như những dòng sông và ngọn đồi. Cửa sổ phòng họ mở rộng ra trên cánh đồng và đồi cỏ, thành phố của họ và dòng sông chúng tôi đang chạy dọc theo hình như đang chờ đợi tiếng gầm thét quen thuộc của con tàu. Mặt trời đã liếm sát vài độ cao, đang cười tươi với bộ mặt của đất. Chúng tôi đi về phía Bắc, hướng bầu trời trong sáng và nơi cây bách, cây ô liu dán hẳn trên nền trời xanh, trông thật thanh nhã, huy hoàng. Cũng như mọi khi, mặt đất thật tuyệt vời.

Đêm thật sâu, và thiền định lấp đầy những khoảng không trong trí óc, trải rộng về phía bên kia. Thiền định không phải là xung đột, chiến trận giữa cái đang là và cái phải là; không có kiểm soát, do đó không có tán tâm. Không có đối kháng giữa người tư duy và tư tưởng, bởi vì không một ai trong cả hai có mặt. Chỉ có cái nhìn không người quan sát, cái nhìn từ cái rỗng không, và cái rỗng không thì không nguyên nhân. Mọi nguyên nhân đều đưa đến cái phi hoạt động mà ta gọi là hoạt động.

Tình yêu thật là kỳ lạ và cũng đã biến thành thật là đáng kính: tình yêu Chúa, yêu đồng loại, yêu gia đình. Tình yêu rõ ràng là có ranh giới, kẻ ngoại đạo, người thiêng liêng; bổn phận và trách nhiệm; tuân phục và chấp nhận, chết và hy sinh cái chết. Các giáo sĩ nói đến cái chết giống như các tướng lãnh chuẩn bị chiến tranh; nhà chánh trị, bà mẹ trong gia đình không ngừng thương xót cái chết. Ghen tuông và thèm muốn nuôi dưỡng tình yêu, mối tương giao giữa con người bị giam hãm trong ngục tù của nó, Người ta thấy tình yêu trên màn ảnh, trên báo chí, tình yêu được kêu gọi lớn tiếng tại mỗi trạm truyền thanh và truyền hình. Và khi cái chết mang tình yêu đi, chỉ còn lại tấm ảnh trong khung, hoặc hình bóng không ngừng hiện lên trong ký ức; tình yêu cũng được lắp vào một cách chắc chắn trong đức tin. Những thế hệ nối tiếp được nuôi dưỡng bằng chất liệu này, và đau khổ cũng kéo dài vô tận.

Tình yêu kéo dài là lạc thú, luôn luôn có đau khổ kèm theo, nhưng chúng ta cố gắng tránh né một cái (khổ) mặc dù vẫn bám chặt vào cái kia (lạc). Sự kéo dài trong mối tương giao biểu hiện tính ổn định, tính an toàn. Và mối tương giao không chống đỡ được sự biến đổi, bởi vì nó là thói quen, nguồn gốc của an toàn và phiền não. Chính chúng ta bám chặt vào cơ chế bất tận của lạc thú và đau khổ này; chính điều đó chúng ta gọi là tình yêu. Và chúng ta trốn chạy sự mệt mỏi chán nản trong tôn giáo, trong cái lãng mạn đầy tình cảm. Tên của tình yêu thay đổi tùy theo mỗi thứ, nhưng thái độ lãng mạn là một lối thoát tuyệt diệu đối với lạc thú và đau khổ. Và tất nhiên nơi trú ẩn tối thượng, hy vọng là đặt vào Chúa, một vị đã trở nên rất ư là đáng kính và được việc.

Nhưng mọi điều này không dính dấp gì đến tình yêu. Tình yêu không có sự tương tục; nó không thể được dẫn trở lại vào ngày mai, không có ngày mai trong tình yêu. Chính ký ức mới có ngày mai, và những kỷ niệm là tro tàn của mọi vật chết cứng và chôn vùi. Không có ngày mai trong tình yêu, người ta không thể bắt nhốt tình yêu trong thời gian, cũng không thể làm cho nó thành đáng kính. Tình yêu ở đó khi thời gian không có mặt. Tình yêu không hứa hẹn điều chi, không ban bất cứ một hy vọng nào; hy vọng đưa đến thất vọng. Tình yêu không bắt nguồn từ bất cứ vị Thượng Đế nào, cũng không từ tôn giáo, và do đó cũng không từ tư tưởng hay cảm thức. Tình yêu không phải do trí óc rèn nên. Nó chết và sống ở mỗi sát na. Đó là một điều gì kinh khủng, vì tình yêu là hủy diệt, sự hủy diệt không có ngày mai. Tình yêu là hủy diệt.