KHÔNG PHẢI BAO GIỜ CŨNG VẬY – SHUNRYU SUZUKI

Tuần trước, một đứa trẻ ở trường ghé qua thấy tôi ngồi tọa thiền, nói: “Cháu có thể làm được”. Cô bé ngồi bắt chéo chân và nói, “Bây giờ thì sao? Bây giờ thì làm gì nữa?”. Câu hỏi của cô bé rất thú vị, vì nhiều bạn cũng có thắc mắc tương tự. Quý vị đến đây mỗi ngày để thực hành Thiền và hỏi tôi, “Bây giờ thì sao? Bây giờ thì làm gì nữa?”.

Tôi không nghĩ mình có thể giải thích đầy đủ điểm này. Đó không phải là một câu hỏi có thể trả lời một cách cụ thể. Bạn phải tự khám phá điều đó cho chính mình. Chúng ta ngồi trong tư thế nghiêm trang để có thể trải nghiệm những gì đang xảy ra qua cơ thể mình, không phải qua lời dạy của tôi, mà bằng sự thực hành thể chất của chính bạn. Tuy nhiên, ngồi theo một tư thế cụ thể và đạt được một trạng thái nào đó, cũng không phải là sự học tập hoàn hảo. Một khi bạn trải nghiệm được trọn vẹn thân tâm của mình, bạn sẽ có thể thể hiện nó theo những cách khác.

Không cần phải duy trì một tư thế trang trọng nào, bạn vẫn tự nhiên truyền tải được tâm mình đến người khác, qua nhiều cách khác nhau. Bạn có thể duy trì cùng một trạng thái tâm, trong khi ngồi trên ghế hay đứng, làm việc hay nói chuyện. Đó là một trạng thái của tâm khi bạn không dính mắc vào bất cứ điều gì. Đây là mục đích thực hành của chúng ta.

Hôm qua có một vị khách Nhật Bản đến nói về văn học Nhật Bản. Người Nhật đã bắt đầu nghiên cứu chữ Hán và văn hóa Trung Quốc từ khoảng năm 600 hoặc 700 sau Công nguyên, và sau khi sử dụng chữ Hán, họ đã phát triển được cách viết riêng của mình. Điều tương tự cũng sẽ xảy ra nơi đây, trong sự thực hành của chúng ta. Một trăm năm sau khi chính phủ Nhật Bản ngừng gửi sinh viên sang Trung Quốc để học văn hóa của họ, chúng ta đã có một nền văn hóa Nhật Bản tinh tế. Đặc biệt là trong thời kỳ Fujiwara, Nhật Bản nổi bật với nền văn học và thư pháp xuất sắc. Có rất nhiều tự do. Nhiều nghệ sĩ và học giả nghiên cứu nghệ thuật, triết học và tôn giáo. Họ đã thử nghiệm nhiều ngành học khác nhau và có nhiều vị thầy giỏi.

Những tác phẩm sáng tác sau thời kỳ Fujiwara thường không được tốt lắm. Theo vị khách của tôi, một số thư pháp sau này quá trang trọng và thể hiện quá nhiều cái tôi của tác giả. Chúng ta không thể nhìn thấy được bất kỳ cá tính nào trong thư pháp của họ. Cá tính trong nghệ thuật cần được trau dồi, mà không có nhiều cái tôi trong đó. Tôi nghĩ bạn có thể hiểu được sự khác biệt giữa “cá tính” và một “cái tôi”. Cái tôi là thứ gì đó che đậy cá tính thật sự của bạn. Mỗi người đều có đặc tính riêng, nhưng nếu bạn không biết tôi luyện, thì tính cách của bạn sẽ bị cái tôi che lấp. Bạn không thể thấy rõ được cá tính thực sự của mình.

Qua sự thực hành và tu tập lâu dài, chúng ta loại bỏ được bản ngã. Trong tiếng Nhật, có một từ diễn tả sự tôi luyện này là neru. Neru là cách chúng tôi tinh chế tơ lụa bằng cách giặt nhiều lần, cho sợi tơ trở nên trắng và mềm mại, sẵn sàng cho việc dệt. Chúng ta cũng áp dụng quy trình này cho sắt. Chúng ta tôi luyện sắt bằng cách đập khi nó còn nóng - không phải để rèn hay tạo hình mà là làm cho nó cứng rắn. Đập sau khi nó nguội lạnh thì không có hiệu quả. Huấn luyện một cái gì đó cũng giống như vậy. Khi còn trẻ, cái tôi của bạn có thể rất lớn và đầy ham muốn. Qua sự tôi luyện, bạn chà xát và gột rửa bản ngã của mình, giúp bạn trở nên mềm mại hơn, giống như tấm lụa trắng tinh khiết. Dù bạn có những ham muốn mạnh mẽ, nhưng nếu kiềm chế chúng đủ, bạn sẽ có được một thanh sắt cứng và sắc bén, giống như một thanh kiếm Nhật Bản. Đây là cách chúng ta tôi luyện bản thân.

Đây không phải là điều để cho tôi nói đến, mà là điều tôi phải thể hiện cho quý vị thấy qua chính cuộc sống hằng ngày của mình, dù cũng chẳng tốt đẹp gì lắm. Tôi sợ rằng bạn sẽ chỉ học những điểm yếu của tôi. Chúng ta cần hiểu lý do tại sao chúng ta tập thiền tọa (zazen) và phải thấy ra sự khác biệt giữa điều gì là tốt, điều gì chỉ trông có vẻ như là tốt. Chúng có một sự khác biệt rất lớn.

Trừ khi bạn tu tập bằng sự siêng năng thực hành, bạn sẽ không có mắt để nhìn và không có cảm giác để thấy ra điều gì đó thực sự là tốt. Chỉ khi nhiều người có mắt để nhìn và cảm nhận được điều tốt đẹp, chúng ta mới có được những vị thầy và học trò giỏi. Đây là sự thực hành hỗ trợ lẫn nhau. Nếu người ta chưa sẵn sàng, sẽ không có Phật. Tôi không mong tất cả quý vị đều trở thành những vị thầy giỏi, nhưng chúng ta phải có mắt để nhìn ra điều gì là tốt và điều gì chưa tốt. Tâm này sẽ đạt được nhờ ở sự thực hành.

Ngay cả trong thời kỳ Fujiwara, văn hóa và thư pháp Trung Quốc vẫn vượt trội hơn nhiều so với Nhật Bản. Người Trung Quốc có nhiều loại bút vẽ khác nhau và sử dụng nhiều cọ hơn người Nhật. Người Nhật có ít vật liệu để làm cọ vẽ. Chúng tôi có rất nhiều tre, nhưng lại thiếu các loại động vật như cừu để làm cọ. Vì thế, việc đào tạo thư pháp của chúng tôi bị hạn chế hơn so với người Trung Quốc. Nhưng ngay cả trước khi người Nhật hoàn toàn thành thạo thư pháp Trung Quốc, họ đã bắt đầu tạo ra một nền thư pháp đặc thù của Nhật Bản. Tôi thấy điều này rất thú vị.

Lịch sử Phật giáo đã phản ánh rất trung thực về điểm này. Đó là lý do tại sao chúng ta có dòng truyền thừa Pháp (Dharma). Các vị tổ Trung Hoa đặc biệt chú trọng đến việc truyền thừa. Ta cần phải hoàn toàn thông suốt con đường của thầy mình, trước khi có thể tự mình rời khỏi đó. Đây là một sự thực hành rất khó. Đó là lý do vì sao phải mất một thời gian dài để trở thành một thiền sư. Nó không phải là kiến thức hay một năng lực nào đó. Vấn đề là liệu một người có được tôi luyện đủ, để trở thành như tờ lụa trắng tinh và một thanh sắt sắc bén hay không. Lúc đó, không cần phải cố gắng làm bất cứ điều gì, bạn sẽ vẫn thể hiện được cá tính chân thật của mình. Nếu chúng ta không thể nhìn thấy cá tính chân thật của một người trong công việc của họ, điều đó có nghĩa là người ấy vẫn chưa hoàn toàn loại bỏ được được thói quen cũ của mình.

Thói quen của tôi là đãng trí. Bản tính tôi rất hay quên. Mặc dù tôi đã bắt đầu cố gắng sửa đổi khi đến tu tập với thầy mình vào năm mười ba tuổi, nhưng tôi vẫn chưa thể thay đổi được gì cả. Không phải vì tuổi già mà tôi hay quên; mà là một xu hướng tự nhiên của tôi. Nhưng trong quá trình cố gắng sửa đổi, tôi nhận ra rằng mình có thể buông bỏ thái độ làm việc ích kỷ của mình. Nếu mục đích tu tập chỉ là để khắc phục điểm yếu cá nhân, thì có lẽ sẽ rất khó để đạt được. Dù vậy, chúng ta vẫn cần phải cố gắng sửa đổi, vì khi bạn đối phó với chúng, cá tính của bạn sẽ được tôi luyện và bạn sẽ vượt qua được cái tôi của mình.

Mọi người bảo rằng tôi rất kiên nhẫn, nhưng thực ra tôi có tính rất nóng nảy. Cá tính bẩm sinh của tôi vốn thiếu nhẫn nại. Bây giờ, tôi không còn cố gắng sửa đổi điều đó nữa, nhưng tôi không nghĩ nỗ lực của mình là vô ích, vì từ đó mà tôi đã học được rất nhiều điều. Tôi đã phải rất kiên nhẫn để đối phó với thói quen của mình, và tôi phải rất kiên nhẫn khi mọi người chỉ trích về tính hay quên của tôi. “Ồ, ông ấy hay quên quá, chúng ta không thể trông cậy vào ông được. Chúng ta nên làm gì với ông ta đây?”

Thầy tôi ngày nào cũng mắng tôi: “Thằng đãng trí này!”. Nhưng tôi chỉ muốn ở lại bên ông. Tôi không muốn rời bỏ ông. Tôi kiên nhẫn với bất cứ điều gì ông nói. Tôi nghĩ đó là lý do tại sao tôi cũng rất nhẫn nại trước những lời người khác phê bình mình. Dù họ có nói gì, tôi cũng không bận tâm lắm. Tôi không quá giận họ. Nếu bạn biết tầm quan trọng của việc tôi luyện chính mình theo cách này, bạn sẽ hiểu đạo Phật là gì. Đây là điểm quan trọng nhất trong sự thực hành của chúng ta.

Cám ơn mọi người rất nhiều.